Oʼzbekistondagi Fridrix Yebert fondi bilan hamkorlikda Mass-media fondi jurnalist va blogerlar uchun faktchecking vositalaridan amaliy foydalanish boʼyicha bir qator seminarlar oʼtkazdi.
Maʼlumki, har bir OАV va isialgan bloger keng auditoriya uchun qiziqarli boʼladigan va reytinglarni koʼtara oladigan yangiliklarni birinchi boʼlib yoritishga harakat qiladi. Аmmo shu bilan birga, har doim issiq maʼlumotlar soxta boʼlib chiqishi xavfi mavjud va javobgarlik amal qiladi.
IT sohasi ushbu muammodan chetda qolmadi va faktlarni tekshirish uchun vositalarni yaratdi, bu yesa ushbu dilemmani samarali hal qilishga yordam beradi. Ularning yordami bilan siz kiruvchi maʼlumotlarni tezda tekshirishingiz va aksariyat hollarda nima toʼgʼri va nima soxta yekanligini filtrlashingiz mumkin. Аmmo, boshqa holatlarda boʼlgani kabi, siz ham vositadan foydalanishingiz kerak.
"Faktlarni tekshirish: media-kontent uchun sifat nazorati tizimini yaratish" ikkita fondining treninglari aynan shu narsaga bagʼishlangan yedi. Аmaliyotda faktlarni tekshirish uchun dasturlar, dasturlar va vositalarni qoʼllashga alohida yeʼtibor qaratildi. Ishtirokchilar soxta foto va video materiallarni tanib olish, fotosurat orqali odamning oʼrnini aniqlash boʼyicha oʼz malakalarini oshirdilar. Biz ijtimoiy tarmoqlar va messenjerlarda soxta narsalarni tanib olish metodologiyasini oʼzlashtirdik, ochiq maʼlumotlar bazalari bilan ishladik, Googl-da yashirin qidirish imkoniyatlari va boshqa koʼp narsalarni bilib oldik. Maʼlum boʼlishicha, hatto uzoq vaqt davomida kasbda boʼlganlar ham oʼzlari uchun koʼp narsalarni bilib olishgan.
Bobur Karimov, Anchor.uz jurnalist:
- Faktlarni tekshirish mavzusi menga tanish. Аmmo trening davomida maʼlumot qidirishni osonlashtirish va tezlashtirish hamda foto - video-matnli materiallarni tekshirishga moʼljallangan koʼplab yangi vosita va dasturlarni bilib oldim. Ijtimoiy tarmoqlarning oʼzlari tomonidan faktlarni tekshirish uchun qancha imkoniyatlar taqdim yetilayotganiga hayron boʼldim, buning natijasida siz katta miqdordagi qoʼshimcha maʼlumotlarni topishingiz va toʼplashingiz mumkin.
Manaviya xaet jurnalining jurnalisti va badiiy rahbari Jamshid Sadinov oʼz fikrlari bilan oʼrtoqlashdi:
- Trening tufayli men faktlarni tekshirishning yangi usullarini kashf yetdim: dasturlar, dasturlar. Ushbu vositalarning qiymati shundaki, ular sodda va ayni paytda universaldir. Va juda muhim, biz ularni amalda oʼrganib chiqdik.
Ishdagi muhim nuqta axborot manbalarini qidirishni va ichki maʼlumotlarning xavfini muhokama qilish yedi. Ishtirokchilar koʼp hollarda jonsiz va hissiyotlardan mahrum boʼlgan manbadan, yaʼni hujjatlardan maʼlumot izlash yaxshiroq yekanligiga kelishib oldilar. Bu jurnalistlarga munozarali vaziyatlarda yuzaga kelishi mumkin boʼlgan salbiy oqibatlarning oldini olishga yordam beradi. Hujjatlar, odamlardan farqli oʼlaroq, ularning guvohliklarini oʼzgartirmaydi va yoʼqolmaydi. Hujjatlarni qidirish va ular bilan ishlash ham treningning amaliy qismiga aylandi.
"Men amaliyotchi blogger boʼlganim uchun doimiy ravishda insayderlardan tasdiqlanmagan maʼlumotlarga duch kelaman va hokazo. Natijada, meni tuhmat va boshqa nomaqbul ishlarda ayblash holatlari yuz berdi. Shuning uchun men uchun maʼlumotni qanday tekshirishni oʼrganish juda muhim yedi, qaysi markerlar shubhani koʼrsatishi kerak, qanday qilib mantiqiy xulosalar chiqarish kerak. Shu maʼnoda yesa mashgʼulotlar men uchun juda foydali boʼlib chiqdi", - deya "Chorkesarda" Telegram kanalini nimaiki gap olib boruvchi bloger Bobur Umarov oʼz taassurotlari bilan oʼrtoqlashadi.
Va, albatta, jurnalistlarning oʼzlari bilmagan holda qanday qilib noxolis maʼlumotlarning takrorlanuvchisiga aylanmasligiga katta yeʼtibor qaratildi. Va bu sohada aniq harakatlar algoritmi boʼlmasa-da, shunga qaramay, koʼplab klassik mantiqiy fokuslar mavjud, ularning bilimlari ommaviy axborot vositalari vakillarini shoshilinch xulosalar va qarorlardan himoya qilishi mumkin.
Treninglarda jami 50 dan ortiq ommaviy axborot vositalari sohasi vakillari ishtirok yetish imkoniyatiga yega boʼldilar. Biroq, tadbir uchun taqdim yetilgan arizalarga koʼra, ushbu mavzu nafaqat ommaviy axborot vositalari, balki davlat matbuot xizmatlari vakillari va hatto rasmiylarning oʼzlari uchun ham qiziqarli va dolzarb ekani aniq boʼldi.
